Abhidhamma

මන සනසන නිවන මන වනසන නිවන - මෙම ග්‍රන්ථයෙහි සම්පාදක ගරු පුවක්පිටිගම සීලානන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ දහම් පොත පත නිතර කියවමින් තම ධර්මාවබෝධය පුළුල් කර ගන්නා ගමන් ම පාඨක ජනතාවට ද එම දැනුම ලබා දී මේ අරමුණින් මෙම ග්‍රන්ථය රචනා කොට ඇත. 

තෘෂ්ණාව, උපාදානය සහ නිවන - බෞද්ධයන් හට යහපත් දිවි පෙවෙතක් ගත කිරීම සඳහා අනුගමනය කළ යුතු ධර්ම කරුණු, එම කරුණු අනුමනය මඟින් උතුම් වූ නිවන් මඟ ට පැමිණීමට මඟ පෙන්වීමක් මෙම කෘතියෙන් සැපයේ. 

ලිහිල් බසින් අභිධර්මය - අභිධර්මය පිළිබඳ ප්‍රවීණ දේශක හා ලේඛක සී. කොඩිකාරආරච්චි මහතාගේ "ලිහිල් බසින් අභිධර්මය" නම් වූ මෙම ග්‍රන්ථය අභිධර්මය හැදෑරීමට කැමති ප්‍රවීණනයට මෙන් ම හුදී ජනයන්ට ද මහත් පිටුබලක් සපයනු ඇත.

අභිධර්ම අධ්‍යයන - “මෙම ග්‍රන්ථයෙහි අන්තර්ගත වන්නේ හීනයාන සහ මහායාන අභිධර්‍ම සම්ප්‍රදාය පිළිබඳව කරන ලද ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යනය කිහිපයකි. මෙම සංග්‍රය ප්‍රකාශයට පත්කිරමේ මූලික පරමාර්ථය වනුයේ සිංහල භාෂා මාධ්‍යය තුළින් ධර්‍මය පිළිබඳ උසස් අධ්‍යාපනයක් ලබනු කැමති විද්‍යාර්ථීන්හට ඒ සඳහා ඉතා අල්පමාත්‍ර වූ මග පෙන්වීමක් ලබා දීමයි.”

නිර්වාණය සහ සදාචාරය - 'මෙම ග්‍රන්ථය ශාස්ත්‍රවේ දී විශේෂ උපාධි පරීක්ෂණ සඳහා පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලය වෙත ඉදිරිපත් කරන ලද නිබන්ධනයෙහි සංශෝධිත සංස්කරණයකි. නිර්වාණ පරමාර්ථයෙහි ඇති සදාචාරාත්මක අගය හුවා දක්වන මෙම නිබන්ධනයෙන් වැදගත් වූ ද කාලෝචිත වූ ද කාර්යයක් ඉටු කෙරේ.'

අබිදහම ලිහිල් හෙළ බසින් - ඉතාමත් ගැඹුරු විෂයක් වූ අභිධර්මය ලිහිල් බසින් වැටහෙන පරිදි ලිවීමේ අරමුණින් යුතු ව කතෘ සඳසිරි එම්. ලියනගේ මහතා මෙම කෘතිය සම්පාදනය කර ඇත. මෙම ග්‍රන්ථය පරිශීලනයේ දී එතුමා ගේ අරමුණ මැනවින් සඵල වී ඇති බව පැහැදිලි වේ. අභිධර්ම විෂය හදාරන ආධුනිකයන්ට මෙය වඩාත් සුදුසු වන අතර ග්‍රන්ථය රචනා කිරීමේ දී මහාචාර්ය අතිපූජ්‍ය රේරුකානේ චන්ද්‍රවිමල මහා නායක හාමුදුරුවන් වහන්සේගේත්, පණ්ඩිත අතිපූජ්‍ය මාතර ශ්‍රී ධර්මවංශ හාමුදුරුවන් වහන්සේත් විසින් රචනා කොට ඇති ග්‍රන්ථ ද පරිශීලනය කර ඇත.

නිරීක්‍ෂණයට හසුකර ගත යුතු පටිච්චසමුප්පාදය - හේතුඵල වාදය සහ පටිච්චසමුප්පාදය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රීය විග්‍රයක් ඉදිරිපත් කිරීම නොව ධර්මය අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා උත්සහ කරන කෙනෙකුට අදාල වන ප්‍රායෝගික ධර්ම මාර්ගය වෙත යොමු වීමට හේතු වන කත්තුකාම්‍යතා ඥානය (කළ යුතු යැයි හැඟෙන ඥානය) ඇති කර ගැනීමට ප්‍රයෝජනවත් වේ යැයි හැගෙන ආකාරයට කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම මෙම පොත ලිවීමේ අරමුණ බව මෙම පොත ආරම්භයේ දී සඳහන් කෙරේ.

ඍද්ධි පාද සහ පාරමිතා - ඍද්ධිපාද වඩා ගැනීමට උපකාරී විය හැකි ක්‍රියාකාරීත්වය පිළිබඳ ව කරුණු පාඨකයාට ඉදිරිපත් කිරීමේ අරමුණින් මෙම ග්‍රන්ථය ආර්ය කීර්ති කුමාරසේන මහතා විසින් රචනා කොට ඇත.

අභිධම්මත්ථසංගහො - අභිධර්ම පිටකයේ එන කරුණු සංක්ෂිප්තව පරිච්ඡේද නවයක් ඔස්සේ සංග්‍රහ කර ඇති අභිධම්මත්ථසංගහ ග්‍රන්ථය ආධුනිකයන්ට අධ්‍යයනයේ පහසුව සලසන ග්‍රන්ථයක් සේ ම ප්‍රවීණයනට අත් පොතක් වශයෙන් ද මහෝපකාරී වේ. 

මුළා නොවී නිවනට 

 සූත්‍ර අභිධර්ම විද්‍යාව සහ මනස

අභිධර්මය කුමක්ද ? කාටද? කුමක් සඳහා ද?

රුපය ඇසට දර්ශනය වන්නේ කිසියම් ද්‍රව්‍යයක හැඩය සහ වර්ණය එකට ගොනු වීමෙන් ය. බුදු දහමේ ඉගැන්වෙන ලෝක පිළිබඳ සාකච්ඡා කිරීමේදී රූප ලෝක සහ අරූප ලෝක යනුවෙන් ප්‍රධාන කොටස් දෙකකට බෙදෙයි. මෙයින් සාකච්ඡා කරනු ලබන්නේ නාම රූප ධර්මයන් පිළිබඳවත්, රූපී බ්‍රහ්ම ලෝක සහ ද්වාර ආශ්‍රය කරගෙන ඇති වන රූප පිළිබඳවත්ය..

අනාත්ම වාදය

බෞද්ධයන්ට අදාල රූපාවචර ධ්‍යාන - ලෝකෝත්තර ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගයට අයත් සම්මා සම්ධිය විස්තර වන්නේ ප්‍රථම ධ්‍යානය, ද්විතීය ධ්‍යානය, තෘතීය ධ්‍යානය සහ චතුර්ථ ධ්‍යානය යන ධ්‍යාන සතරත් සමගය. මෙයින් සාකච්ඡා කරනු ලබන්නේ රූපාවචර ධ්‍යානයන් ලබා ගැනීම සඳහා ඊට අබුරුප මානසික ස්වභාවයන් කෙසේ පවත්වාගත යුතු ද යන්න පිළිබඳවයි...

ප්‍රඥාවෙන් අවිහිංසාව ඇතිකර ගනිමු - "ජීවිතය දෙස ප්‍රඥාවෙන් බලන්න. අවිහිංසාව ඇති කර ගන්න. මමත්වය නැති කරගන්න මනුෂ්‍යත්වයට පැමිණෙන්න. සත්‍ය දැනගන්න සහ දැක ගන්න. සිත නිවාගන්න. නිවන දකින්න. සිතෙන් ඇලෙන ගැටෙන ස්වභාවය අතහරින්න. අවංකව සාධාරණ ගනුදෙනු ඇති ව ජීවත්වන්න. තම තමන්ටම විපාක දෙන නිසා රහසින් වත් පව් නොකරන්න. කුඩා දරුවාගේ සිට මහල්ලා දක්වා සාර්ථක ජීවිතයක් ගත කිරීමට මෙම පෙතෙහි කරුණු ඔබට ප්‍රයෝජනවත් වේවි."

ධාරණ ශික්‍ෂණය හා අධ්‍යාත්මය - සාක්ෂර ශික්ෂණයේ ප්‍රථම මුද්‍රණය ගොඩගේ ප්‍රකාශනයකි. අක්ෂර විචාරය හා ධාරණය පිළිබඳ කොටස් දෙකක් ඊට ඇතුලත් විය. කඩවත රාගම පාරේ සරණ බෞද්ධ පදනම එහි සංශෝධිත මුද්‍රණයක් "සාක්ෂර ශික්ෂණය" නමින් පළකරවා ඇත. "ධාරණ ශික්ෂණය හා ආධ්‍යාත්මය" නැමැති මෙය එහි දෙවන භාගයයි.

අභිධර්මාර්ථ සංග්‍රහ සන්නය - මෑත භාගයේ ශ්‍රී ලංකාවේ පළවූ සංස්කරණ ග්‍රන්ථ අතර ආචාර්ය කෝන්ගස්තැන්නේ ආනන්ද හිමියන්යගේ අභිධර්‍මාත්ර්‍ව සංග්‍රහ සන්න සංස්කරණයට අභිධර්‍මාත්ර්‍ව සංග්‍රහ සන්නය සංස්කරණය කිරීම සුළුපටු උගතෙකුට කළ හැකි කාර්යයක් නොවේ. ඒ සඳහා භාෂාන්තර ඥානයද ආගම් දර්ශනය පිළිබඳ ප්‍රථුලාව‌බෝධය ද අත්‍යාවශ්‍යය. ආචාර්ය කෝන්ගස්තැන්නේ ආනන්ද හිමියෝ පෙරපර දෙදිග භාෂා ශාස්ත්‍ර හා ක්‍රමවේද හදාරා පරිණතව සිටින බුද්ධිමත් යතිවරයාණ කෙනෙකි. උන්වහන්සේ රුහුණු විශ්ව විද්‍යාලයයේ සිංහල අධ්‍යනාංශයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය පදවිය හෙබවති. මෙම සංස්කරණය, සම්භාව්‍ය සිංහල සාහිත්‍යයට ද ථෙරවාදි බෞද්ධ දර්ශනයට ද ප්‍රභාවයකි.

චිත්තය - කර්මය කර්ම විපාකය - "මෙම පොත අභිධර්මාර්ථ සංග්‍රහයට අනුව යමින් සම්පාදනය කරන ලද ලද්දකි. අභිධර්ම පිටකයට අයත් සප්තප්‍රකරණයන්හි ඇතුළු වූ ධර්මාර්ථයන් පිඬු කොට ත්‍රිපිටකධර අනුරුද්ධ ස්වාමීන් වහන්සේ විසින් සම්පාදිත අභිර්මාර්ථ සංග්‍රහය නම් ග්‍රන්ථය බොහෝ කලෙක සිට අභිධර්මය උගන්වුනට මහෝපකාරී විය."  

ආභිධර්මික විවරණ සහ බෞද්ධ චින්තාවේ සංවර්ධනය - "අභිධර්මික විවරණ සහ බෞද්ධ චින්තාවේ සංවර්ධනය" නමින් පළ කෙරෙන මෙම ග්‍රන්ථය‌ට ඇතුළත් වන්නේ මහාචාර්ය සුමනපාල ගල්මංගොඩ මහතා විසින් විවිධ සඟරාවල පළ කරන ලද ලිපි ලේඛන එකතුවකි.

නොපෙනෙන සිතක නොපෙනෙන සිතිවිලි පරම්පරාව - සිත හා සිතිවිලි පිළිබඳ ව මැනවින් විස්තර කෙරෙන මෙම ග්‍රන්ථය ලසන්ත රත්නගොඩ මහතා විසින් ඉතා සරල භාෂා ශෛලියකින් ලියා ඇති අතර මෙය හැම කෙනෙකුගේ ම පරිශීලනය සඳහා සුදුසු ධර්‍ම ග්‍රන්ථයක් ය.

දැයේ දරුවන්ට අභිධර්මය